Ο τρίτος άνθρωπος

Πρόκειται για ένα απο τα πλέον εμβληματικά noir έργα, γραμένο από τον Graham Green για να γίνει ταινία. Η σεναριακή γραφή όμως δεν αφαιρεί τίποτα από το βάρος, την αξία και την επίδραση που είχε το συγκεκριμένο έργο. Ο μεγάλος Άγγλος συγγραφέας, γράφοντας απλώς και μόνο ένα σενάριο έβαλε ένα σημαντικό θεμέλιο λίθο στον κόσμο του noir.

Η αντίστοιχη ταινία σε σκηνοθεσία του Carol Reed και με πρωταγωνιστές τους Orson Welles και Joseph Cotten, έριξε τη βαριά σκιά της πάνω στη νουβέλα. Έκτοτε ο “τρίτος άνθρωπος” θεωρείται περισσότερο ταινία παρά βιβλίο, αλλά αυτή η διαφορά δεν έχει σημασία. Στα χνάρια αυτής της ιστορίας άνθισε και ακόμη ανθεί η αστυνομική λογοτεχνία που διαδραματίζεται στα σκοτεινά χρόνια του μεσοπολέμου ή στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια της απέραντης θλίψης για την ολοσχερή καταστροφή. O Joseph Cannon ή ο Philip Kerr αποτελούν τους σημερινούς επιγόνους και ταυτόχρονα μάρτυρες αυτής της “τομής” στο αμερικανικό hard-boiled αστυνομικό μυθιστόρημα. Μπορεί η Αμερική να έχει χαρισματικούς ντετέκτιβ σε ασπρόμαυρα αστικά τοπία, η Ευρώπη όμως διατίθεται ολόκληρη ως σκοτεινό σκηνικό της noir λογοτεχνίας.

Ο τρίτος άνθρωπος είναι η εικόνα της Βιέννης αμέσως μετα τον πόλεμο. Ρώσοι, Αμερικάνοι, Άγγλοι και Γάλλοι ελέγχουν την πρωτεύουσα της Αυστρίας. Το λαθρεμπόριο ανθεί καθώς στα χαλάσματα της βομβαρδισμένης πόλης, οι άνθρωποι έλκονται από τη δυνατότητά τους να βγάλουν εύκολα και γρήγορα πολλά χρήματα. Άλλωστε είναι πολλά τα πράγματα που λείπουν: λάστιχα, τρόφιμα, ποτά ή φάρμακα είναι είδη εν ανεπαρκεία. Και είναι τεράστιο το κέρδος που μπορεί κανείς να πετύχει.

Ο τρίτος άνθρωπος είναι η ιστορία του Χάρι Λάιμ, ενός νεκρού του οποίου αναδρομικά ξετυλίγει την αμαρτωλή ιστορία του ο παλιός του φίλος Ρόλο Μάρτινς. Ο συνταγματάρχης Κάλογουει υποπτεύεται τον νεκρό όχι απλώς για λαθρεμπόριο (κάτι που θα ήταν ανεπαίσθητο πταίσμα στη μεταπολεμική Ευρώπη), αλλά και για νόθευση πενικιλλίνης, πράγμα που έχει οδηγήσει σε πολλούς θανάτους ειδικά μικρών παιδιών. Ο Ρόλο Μάρτινς διστάζει να το πιστέψει. Η εικόνα που είχε για τον Χάρι είναι τελείως διαφορετική. Αρχίζει και ψάχνει τις συνθήκες του θανάτου του φίλου του. Ανακαλύπτει ότι τη στιγμή που έπεσε θύμα τροχαίου και έχασε τη ζωή του, υπήρχε πέρα των δύο μαρτύρων και ένας τρίτος άνθρωπος παρών. Αναζητά τον τρίτο άνθρωπο, μόνο που στην πορεία τον περιμένει μια ισχυρή έκπληξη. Ο τρίτος άνθρωπος αποτελεί τη μεγάλη έκπληξη. Και ενώ συνηθίζουμε να λέμε ότι ένα πρόβλημα μπορεί να περιέχει και τη λύση του, εδώ η ιστορία πάει ανάποδα: Η λύση δημιουργεί το πρόβλημα.

Ο Graham Green είναι ένας μεγάλος μυθιστοριογράφος του εικοστού αιώνα. Είναι μεγάλος, γιατί έδωσε ειδικά μυθιστορήματα και νουβέλες, αφιερωμένες στον κόσμο του πολιτικού εγκλήματος, της κατασκοπίας και της πολιτικής ιστορίας την ώρα που αυτή γράφεται. Πράκτορας και ο ίδιος της MI6, υφιστάμενος και φίλος του Kim Philby, άνοιξε το δρόμο στον John Le Carre, και μαζί με τον Eric Ambler συνεισέφεραν καθοριστικά στο άνοιγμα ενός νέου δρόμου για το πολιτικό – ιστορικό θρίλερ. Ο “τρίτος άνθρωπος” αποτελεί αναντικατάστατη συνεισφορά, ενώ ταυτόχρονα ορίζει νέα πεδία στη noir λογοτεχνία.