Ο “γενάρχης” Dashiell Hammett

Ο Dashiell Hammett υπήρξε πραγματικός ντετέκτιβ του Πανεθνικού Γραφείο Ερευνών των Πίνκερτονς. Αμφισβητούνται από τους μεταγενέστερους πολλά από τα περιστατικά της πραγματικής ζωής του Hammett όμως αυτό δεν έχει σημασία. Ο Dash μεταφέρει στο χαρτί τον ρεαλισμό ενός σκληρού επαγγέλματος που έχει πολιτικές προεκτάσεις. Με την αυγή του νέου αιώνα και την άνοδο του εργατικού κινήματος, τέτοια γραφεία ντετέκτιβ είχαν ενεργό απεργοσπαστικό ρόλο στο πλάι της εργοδοσίας.

Το noir μετά τον Hammett δεν είναι το αίνιγμα που σαν λύτης σταυρόλεξου πρέπει να ανακαλύψει ο αναγνώστης, αλλά το περιβάλλον, οι χαρακτήρες, οι κοινωνικές συνθήκες. Εν τέλει είναι οι άνθρωποι που εγκληματούν. Απατεώνες, κλέφτες, εκβιαστές, δολοφόνοι. Διεφθαρμένοι αστυνομικοί, αγορασμένοι ντετέκτιβ, ανάλγητοι πλούσιοι, μοιραίες γυναίκες. Οι ιστορίες του Hammett εξελίσσονται στο αστικό περιβάλλον, το Σαν Φραντσίσκο ή τη Νέα Υόρκη. Πρωταγωνιστές είναι σκληροί ντετέκτιβ, που ζουν μέσα στον κόσμο της βίας, του νόμου και της παρανομίας. Για αυτό και τόση περιφρόνηση μπροστά στον κίνδυνο που κάθε λίγο αντιμετωπίζουν.

Ο Dashiell Hammett στο κλείσιμο του συγγραφικού του κύκλου βρίσκεται ως αγωνιστής, ενεργό μέλος του Κ.Κ.ΗΠΑ, βετεράνος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, πολιτικό γέννημα θρέμμα της μεγάλης κρίσης του 1929. Στα έργα του υπάρχει ήδη, με ειρωνικό και υποδόριο τρόπο η βεβαιότητα ότι ο καπιταλισμός καταρρέει. Ξεγυμνώνει τα κλισέ του αμερικανικού τρόπου ζωής, τα κοινωνικά στερεότυπα. Περιγράφει με ειρωνεία και σαρκασμό έναν κόσμο πολιτικής διαφθοράς, όπου ο υπόκοσμος διαπλέκεται στενά με την ιθύνουσα τάξη. Έναν κόσμο όπου ο ρεαλισμός της φυσικής βίας θυμίζει διαρκώς στον αναγνώστη την κοινωνική και οικονομική βία. Και όπου η άρχουσα τάξη παραδομένη στην τρυφηλότητα και τον έκλυτο βίο αναμένει την πτώση της.

Φυσικά η πτώση δεν ήρθε διότι καμιά άρχουσα τάξη δεν πέφτει αν κάποιοι δεν την ρίξουν. Και αυτοί οι κάποιοι στις ΗΠΑ ήταν πολύ λίγοι για να το φέρουν σε πέρας. Ο Hammett στα 48 του χρόνια κατατάσσεται και πάλι στο στρατό ως απλός στρατιώτης, ενώ εκδίδει καθημερινή εφημερίδα για τους στρατιώτες. Το 1951 καταδικάζεται σε 6 μήνες φυλακή τους οποίους υπηρετεί επειδή αρνείται να μιλήσει για την Επιτροπή για τα Πολιτικά Δικαιώματα. Δεν καταθέτει ούτε στη Γερουσία στην επιτροπή υπό τον ΜακΚάρθι. Η εφορία τον κυνηγά και πεθαίνει το 1961 σε ηλικία 67 ετών.

Ο Ανδρέας Αποστολίδης στην εξαιρετική του μελέτη “Ο αφηγηματικός παροξυσμός του Ντάσιελ Χάμετ” αναφέρει πως “το έργο του Χάμετ σημάδεψε το πέρασμα της αστυνομικής λογοτεχνίας από την κλασσική της περίοδο στη σύγχρονη (από την ιστορία μυστηρίου στο θρίλερ)”. Στην πραγματικότητα οι μεταγενέστεροι του Χάμετ, μέχρι σήμερα, απλά εξελίσσουν το είδος που ξεκίνησε ο Κόκκινος Θερισμός, το πρώτο έργο της σκληρής noir λογοτεχνίας.

Ο Α.Α. συνεχίζει: “οι διαφοροποιήσεις αυτές (σσ από την ιστορία μυστηρίου στο θρίλερ) συμπίπτουν με τη συγγραφική απόπειρα του πρώην ντετέκτιβ πριν απ’ όλα να πραγματοποιήσει ότι άλλοι συνάδελφοί του, υπάλληλοι λαϊκών περιοδικών, μόνο αποσπασματικά το είχαν κατορθώσει, να εισάγει δηλαδή το ρεαλισμό στην αστυνομική φιλολογία”.

Διαβάστε μια οποιαδήποτε σελίδα από το έργο του Hammett. Λείπει παραδειγματικά οτιδήποτε δεν προσθέτει στην ιστορία. Ακόμα και ο βιαστικός αναγνώστης σπάνια θα διαβάσει τις σελίδες διαγωνίως. Καθετί έχει τη σημασία του. Τον πιο γνωστό του έργο είναι το “Γεράκι της Μάλτας” αν και το πιο χαρακτηριστικό είναι ο «Κόκκινος θερισμός». Έγραψε όλα κι όλα πέντε μυθιστορήματα, από το 1927 μέχρι το 1934, αλλά αρκούσαν για να αλλάξουν για πάντα την ιστορία του είδους και να ιδρύσουν τη σύγχρονη noir λογοτεχνία. Ο “Κόκκινος θερισμός”, πέρα από χαρακτηριστικό δείγμα του πολιτικού και κοινωνικού του προσανατολισμού, αποτέλεσε επανάσταση στο μέχρι τότε αστυνομικό μυθιστόρημα αλλά και συνολικότερα, για το ρεαλισμό, το βάθος, την αλήθεια, την ωμή πραγματικότητα, την ένταξη στο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο.

Με τον Hammett γεννιέται η noir λογοτεχνία, τροφοδοτείται το film noir, και το αστυνομικό μυθιστόρημα περνάει από την προϊστορία στην ιστορία.