Ο αδύνατος άντρας

Τέλη του 1932 ο Hammett γράφει το πέμπτο και τελευταίο μυθιστόρημά του. Μετά θα μπλέξει με τις γυναίκες και τα πολιτικά, θα ξαναπάει στρατό στα πενήντα του (λόγω αντιφασιστικού καθήκοντος), θα κάνει τον ταμία των μετωπικών οργανώσεων του Κομουνιστικού Κόμματος και θα τον κυνηγάει η εφορία μέχρι τον θάνατό του.

Στον Αδύνατο Άντρα μας συστήνει τον Ελληνοαμερικανό ντετέκτιβ Νικ Τσαρλς (πρώην Χαραλαμπίδης) και τη σύζυγό του Νόρα. Ο Hammett στις “Αναμνήσεις ενός ιδιωτικού ντετέκτιβ” γράφει σχετικά με την περήφανη φυλή μας:

Από όλες τις εθνικότητες που τραβιούνται στα δικαστήρια, αυτοί που είναι πιο δύσκολο να καταφέρεις να καταδικαστούν είναι οι Έλληνες. Ο Έλληνας αρνείται πεισματικά τα πάντα, άσχετα με το ακλόνητο των αποδείξεων που παρουσιάζεις, και τίποτα δεν εντυπωσιάζει περισσότερο τους ενόρκους από μια απόλυτη δήλωση ότι έτσι έχουν τα πράγματα, ανεξάρτητα από την αυθαιρεσία της δήλωσης, ή το ολοφάνερα παράλογο περιεχόμενό της, μπροστά σε πλήρως αντίθετα στοιχεία.

Το ζεύγος Τσαρλς βρίσκεται όμως με τη μεριά του νόμου. Έγραψε ιστορία στη μεγάλη οθόνη με τον William Powell και τη Myrna Loy να αποτελούν ένα από τα πιο εκρηκτικά δίδυμα στην κινηματογραφική εκδοχή του Αδύνατου Άντρα και στις πέντε συνέχειές του. Η κινηματογραφική επιτυχία δημιούργησε δύο συγχύσεις: Πρώτον ότι ο Αδύνατος Άντρας είναι ο Νικ Τσαρλς. Και δεύτερον ότι το έργο του Hammett είναι μάλλον κωμωδία μυστηρίου. Η πρώτη σύγχυση είναι αδιάφορη για τους λάτρεις του Hammett και τους αναγνώστες του βιβλίου. Ο Αδύνατος Άντρας είναι ο εξαφανισμένος παλιός γνωστός του Νικ που γύρω του ξεσπά μια αλυσίδα φόνων. Η δεύτερη όμως σύγχυση θορύβησε τους noir αναγνώστες: Ο Νικ Τσαρλς όφειλε να είναι ένας σκληρός Humphray Bogart, ένας γοητευτικός μυστακοφόρος Clark Gable, άντε έστω ένας σοβαρός George Raft. Όχι όμως αυτός ο William Powell που κινείται στα όρια της φαιδρότητας. Άδικη κρίση για μια ερμηνεία που συνέδεσε ένα κλασσικό σκληρό αστυνομικό με μια εξαιρετική screwball κωμωδία.

Πίσω στο έργο: Ο Νικ Τσαρλς έχει παντρευτεί την όμορφη, πλούσια και έξυπνη κληρονόμο Νόρα, προς το παρόν προσέχει τα λεφτά της και πότε πότε εξασκεί το πρότερο επάγγελμά του. Αυτό του σκληροτράχηλου ντετέκτιβ στους δρόμους και στα σαλόνια της Νέας Υόρκης. Ο Νικ και η Νόρα παίζουν με τα αστυνομικά μυστήρια για να σπάσουν τη βαρεμάρα της τρυφηλότητας της καλής ζωής. Η αποδόμηση της μπελ επόκ του μεσοπολέμου είναι εδώ, αν και βρισκόμαστε στην καρδιά του κραχ.

Οι ήρωες πίνουν αλκοόλ όπως τα μωρά πίνουν γάλα: πρωί, μεσημέρι, απόγευμα, βράδυ, μεσάνυχτα, ξημέρωμα. Ο Νικ Τσαρλς με τόσα μπουκάλια που αδειάζει θα έπρεπε να παραπατάει, παρόλα αυτά είναι όρθιος, γοητευτικός, σκληρός, ρίχνει μπουνιές, τα βάζει με οπλισμένα περίστροφα, έχει μυαλό ξυράφι, κατακτήσεις παντού και -το πιο εντυπωσιακό- η όμορφη, κούκλα και κατά δεκαπενταετία νεότερη γυναίκα του δεν τον ζηλεύει καθόλου.

Βρισκόμαστε στην εποχή της χαλάρωσης της ποτοαπαγόρευσης. Ο πολιτικός αγωνιστής Dashiell Hammett, μέγας πότης και καπνιστής ο ίδιος και με κατεστραμμένα πνευμόνια από τα εικοσιπέντε του, του δίνει και καταλαβαίνει. Όταν η Νόρα βάζει μπροστά στον αγουροξυπνημένο Νικ τις εφημερίδες που γράφουν για τον φόνο, ο Νικ απαντά: “Θα σου χάριζα όλες τις συνεντεύξεις του δημάρχου Ο’Μπράιαν και ότι άλλο θες να διαβάσω, για μια γουλιά ουίσκι”. Αφού διαβάζει την εφημερίδα προτείνει: “Δεν πίνουμε κάτι να καθαρίσει ο λαιμός μας;”. Και μισό λεπτό μετά αρνείται να φάει: “Δεν ξέρω. Είναι πολύ νωρίς για πρωινό”.

Το μεθεπόμενο πρωί η Νόρα τον ξυπνάει:

“Εκείνος ο συμπαθητικός αστυνομικός θέλει να σε δει”, είπε. “Πώς αισθάνεσαι;”

“Απαίσια. Δεν πρέπει να πηγαίνω για ύπνο ξεμέθυστος”.

Και κάπου προς το τέλος τα σπάει μιλώντας ξανά στη γυναίκα του:

“Τι θα έλεγες να πιούμε καμιά γουλιά να καθαρίσει ο λαιμός μας;”

“Γιατί δεν μένεις ξεμέθυστος σήμερα;”

“Δεν ήρθαμε στη Νέα Υόρκη για να μείνουμε στεγνοί. Θέλεις να πάμε σε ένα παιχνίδι χόκεϊ σήμερα;”

“Βεβαίως”. Μου έβαλε ένα ποτό και πήγε να παραγγείλει το πρωινό.

Ο Νικ Τσαρλς αποτελεί ένα από τα αρχέτυπα καλούπια του είδους του ντετέκτιβ στο hard-boiled μυθιστόρημα. Οι επίγονοι δεν είναι τόσο ωραίοι, συνήθως δεν είναι παντρεμένοι, σίγουρα δεν είναι πλούσιοι και δεν είναι εικοσιπέντε ώρες το εικοσιτετράωρο με ένα κοκτέιλ στο χέρι. Έτσι όμως συμβαίνει με τα αρχέτυπα.

Η γραφή του Hammett εξελίσσεται με τον χρόνο. Στον Αδύνατο Άντρα τρέχει ευχάριστα, χωρίς περιττές καλολογίες, με πολύ διάλογο και αθάνατες ατάκες. Ο Hammett σφυροκοπά αλύπητα, συχνά με αυτοσαρκασμό και ειρωνεία τα συντηρητικά αμερικανικά στερεότυπα: Ο πρώην σκληρός που τρώει τα λεφτά της γυναίκας του. Η επιπολαιότητα των ανθρώπων της μιας κάποιας κοινωνικής τάξης. Ο απόλυτος παρασιτισμός των πλούσιων στον καιρό του κραχ. Ο βαθύς αλκοολισμός την εποχή της ποτοαπαγόρευσης. Η οικογένεια χωρίς παιδιά, που κινείται το ίδιο εύκολα και στα σαλόνια και στα καταγώγια.

Ο πρώτος φόνος είναι η αφορμή της ιστορίας, μετά οι πρωταγωνιστές τρέχουν παράλληλα με την απόπειρα επίλυσης του μυστηρίου. Το διαζύγιο με τους προ-κλασσικούς του είδους είναι εμφανές. Ρεαλισμός, πραγματικός χρόνος, φιλοσοφημένα συμπεράσματα. Κορυφαίο το κλείσιμο του Νικ Τσαρλς στο τέλος: “Ο φόνος δεν αλλάζει τη ζωή κανενός, παρά μόνο του δολοφονημένου και μερικές φορές και του δολοφόνου”. Τέτοια απαξίωση της κοινωνικής ηθικής και μάλιστα στα πρώτα βήματα της noir λογοτεχνίας!

Χωρίς δεύτερη σκέψη διαβάστε το.